Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΛΙΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ 1941-'42

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΛΙΜΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ο λιμός - το πλιάτσικο και η κατάρρευση της αγοράς Mark Mazower  Στην Ελλάδα του Χίτλερ - Η εμπειρία της Κατοχής  Εκδόσεις Αλεξάνδρεια «Θα ήθελα να κάνω μια παρέκβαση, για να σας ζητήσω να θυμηθείτε πώς μια ευημερούσα και εργατική πόλη, σχεδόν... χωρίς εξωτερικές αλλαγές, έγινε το κατοικητήριο ορδών από άπορους, λιμοκτονούντες ανθρώπους», έγραφε ο Μπέρτον Μπέρυ, Αμερικανός διπλωμάτης στην Αθήνα. «Φυσικά η απάντηση είναι ο γερμανικός στρατός κατοχής». Ο στρατός έδειχνε υποσιτισμένος, κουρασμένος, ακόμη και «στα πρόθυρα της λιμοκτονίας», όταν πρωτόφτασε. Παρόλο που η Κατοχή συνεχιζόταν χωρίς ιδιαίτερη βία, οι στρατιώτες έπαιρναν τρόφιμα και επίτασσαν ό,τι ήθελαν. «Οι Γερμανοί ζουν τελευταία με έξοδα της χώρας», έγραψε ένας πληροφοριοδότης που έφυγε τον Ιούλιο. «Δεν έφεραν μαζί τους τρόφιμα για τους άνδρες ούτε και χώρους συσσιτίου. Οι άνδρες απλούστατα έτρωγαν σε εστιατόρια. Οι μονάδες δεν κοιμόνταν σε στρατόπεδα, για να αποφύγουν τους βομβαρδισμούς, αλλά σε σπίτια ιδιωτών. Πολλά απ' αυτά διαρπάχθηκαν εξ ολοκλήρου». Είχαν αναφερθεί Γερμανοί στρατιώτες που σταματούσαν διαβάτες στην πλατεία Ομονοίας και απαιτούσαν να τους δώσουν τα ρολόγια και τα χρυσαφικά τους. Ένας Έλληνας λιμενικός επέστρεψε στο γραφείο του λίγες εβδομάδες αφότου είχε αρχίσει η Κατοχή και διαπίστωσε πως «δεν έχει μείνει τίποτα στο παλιό μου γραφείο. Οτιδήποτε μπορούσε να χρησιμεύσει στις γερμανικές αρχές, γραφεία, καρέκλες, χρηματοκιβώτια κ.λπ., είχε παρθεί απ' αυτούς. Τα υπόλοιπα είχαν καταστραφεί ή χρησιμοποιηθεί για καυσόξυλα». Όταν η Βέρμαχτ μπήκε στην Ελλάδα, μια σειρά από νίκες σε όλη την Ευρώπη είχε δώσει στο στρατό μια αίσθηση ότι ήταν σχεδόν υπεράνθρωπα ακατανίκητοι. Η συμπεριφορά τους άφηνε ένα νεαρό Αμερικανό στην Αθήνα με το στόμα ανοιχτό. Έγραφε πως το ηθικό και η πειθαρχία είχαν αντικατασταθεί από «μια συντεχνιακή συνειδητοποίηση δύναμης που διαπερνά τον γερμανικό στρατό, από τους στρατηγούς ώς τους ιδιώτες. Όλοι τους φαίνονται να έχουν μια μαζική αίσθηση ακάθεκτης δύναμης (με σχεδόν σαδιστικές αποχρώσεις), η οποία πλάθει μια ψυχολογία που δύσκολα την καταλαβαίνουν οι απέξω».     Ο μουσικολόγος Μίνως Δούνιας ήταν απλώς σοκαρισμένος: «Πού είναι η πατροπαράδοτη γερμανική τιμιότητα; Έζησα δεκατρία χρόνια στη Γερμανία και κανείς δεν με εξαπάτησε. Τώρα ξαφνικά με τη "Νέα Τάξη" έχουν όλοι μετατραπεί σε λωποδύτες. Αδειάζουν τα σπίτια απ' ό,τι τους χτυπήσει στο μάτι. Στο σπίτι του Πιστολάκη έκοψαν από τα μαξιλάρια τα κεντήματα και αφαίρεσαν τα κρητικά κειμήλια από την πολύτιμη συλλογή του σπιτιού. Από τα φτωχόσπιτα της επαρχίας έκλεψαν τα σεντόνια και τις βελέντζες. Από άλλες κατοικίες άρπαξαν ελαιογραφίες και αφαίρεσαν και αυτά ακόμη τα μετάλλινα πόμολα της πόρτας». Έντονη κριτική στη Βέρμαχτ γινόταν επίσης και από γερμανικές πηγές. Στις 25 Μαΐου ο πληρεξούσιος Άλτενμπουργκ προειδοποιούσε ανήσυχος το Βερολίνο για την «καταστροφική τροφοδοσία» στην Ελλάδα, και έλεγε πως ο στρατός θα έπρεπε να φέρνει τρόφιμα μάλλον στη χώρα παρά να τα παίρνειέξω. Συμφωνούσε με αυτό και μία έκθεση της Άπβερ, η οποία περιέγραφε μια όχι κολακευτική αντίθεση ανάμεσα στους Βρετανούς που είχαν μοιράσει στοκ τροφίμων προτού αποχωρήσουν στους Ιταλούς, οι οποίοι, απ' ό,τι φαίνεται, μοίραζαν ζυμαρικά και λάδι, και στη Βέρμαχτ που είχε επιδοθεί στην επίταξη κάθε μεταφορικού μέσου και τροφίμου. «Αφού οι γερμανικές δυνάμεις χρειάστηκε να ζήσουν από την ντόπια παραγωγή κατά τη γρήγορη προέλασή τους μέσα στη χώρα», κατέληγε η έκθεση, «πρέπει να χρησιμοποιήσουν [τα αποθέματά τους] για να αποζημιώσουν τους κατοίκους». Ωστόσο, παράλληλα με το πλιάτσικο των μεμονωμένων στρατιωτών, οι αξιωματικοί του εφοδιασμού προχωρούσαν σε επιτάξεις πολύ μεγαλύτερων ποσοτήτων αγαθών: 25.000 πορτοκάλια, 4.500 λεμόνια και 100.000 τσιγάρα έφυγαν από τη Χίο μέσα στις τρεις πρώτες εβδομάδες της Κατοχής. Το ατμόπλοιο Pierre Luigi, που σαλπάρισε από τον Πειραιά τον Ιούνιο, κουβαλούσε ένα τυπικό φορτίο - εκατοντάδες μπάλες βαμβακερά προϊόντα, λινάρι και σολόδερμα που είχαν κατασχεθεί από ελληνικές αποθήκες για να σταλούν βόρεια, στην Ανώτατη Διοίκηση της Βέρμαχτ. Οι αξιωματικοί του στρατούκατάσχεσαν επίσης αποθέματα σταφίδας, σύκων, ρυζιού και ελαιόλαδου. Ο Αμερικανός Τζέιμς Σέιφερ, στέλεχος πετρελαϊκής εταιρείας που δούλευε στην Ελλάδα, συνόψισε την κατάσταση ως εξής: «Οι Γερμανοί διαρπάζουν με όλες τους τις δυνάμεις, είτε ανοιχτά είτε εξαναγκάζοντας τους Έλληνες να πουλάνε για χαρτονομίσματα χωρίς αξία που εκδίδονται τοπικά».     Τεκμήριο του υψηλού βαθμού σχεδιασμού που υπήρχε πίσω απ' αυτά τα μέτρα ήταν ότι επιχειρηματίες, συχνά με πείρα του βαλκανικού χώρου, ήταν αποσπασμένοι στο Οικονομικό Επιτελείο της Ανώτατης Διοίκησης της Βέρμαχτ, από εταιρείες όπως η Κρουπς και η Ι. Γκ. Φάρμπεν. Ο Sonderfuhrer X. Χάινε είχε προσπαθήσει να αποκτήσει πρόσβαση στα αποθέματα χρωμίου των Βαλκανίων για λογαριασμό της Κρουπς προτού ξεσπάσουν οι εχθροπραξίες.Με τη στολή της Βέρμαχτ τώρα, μπήκε στα γραφεία των ελληνικών μεταλλευτικών επιχειρήσεων και εξασφάλισε διάφορες μακρόχρονες μισθώσεις σε συμφέρουσες τιμές. Ένας άλλος υπάλληλος της Κρουπς έφτιαξε τα συμβόλαια. «Κατά τη διάρκεια της περιόδου από 1-10 Μαΐου 1941 στην Αθήνα», ανέφερε με ικανοποίηση, «ολόκληρη η παραγωγή των ελληνικών ορυχείων σε πυρίτη, σιδηρομετάλλευμα, χρωμιούχο μετάλλευμα, νικελώδες μετάλλευμα, μαγνήσιο, μαγγάνιο, βρανίτη και χρυσό είχε κλειστεί για τη Γερμανία σε μακροπρόθεσμη βάση». Μέλη του Οικονομικού Επιτελείου είχαν αναλάβει τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας, τα ναυπηγεία Βασιλειάδη, υφαντουργεία και το πυριτιδοποιείο του Μποδοσάκη. Η Shell αναγκάστηκε να πουλήσει το εργοστάσιό της στην Ελλάδα στους Γερμανούς, αφού την προειδοποίησαν ότι θα το κατηγορούσαν για σαμποτάζ και θα έκαναν κατάσχεση της ιδιοκτησίας του. Αποθέματα καπνού που βρίσκονταν στις αποθήκες της Βόρειας Ελλάδας, δέρματα, βαμβακερά υφάσματα και κουκούλια μετάξι κατασχέθηκαν ή αγοράστηκαν σε προπολεμικές τιμές και στάλθηκαν βόρεια, στο Ράιχ. Ο Γάλλος γενικός διευθυντής των μεταλλείων ασημιού του Λαυρίου ειδοποιήθηκε από τους Γερμανούς να βιαστεί και να υπογράψει νέο συμβόλαιο, προτού αναλάβουν οι Ιταλοί! Έτσι, μέσα στις πρώτες εβδομάδες της Κατοχής, τα κεφάλαια πέρασαν σε γερμανικά χέρια με απίστευτο ρυθμό. «Μετά το τέλος του πολέμου», δήλωνε ένα υπόμνημα του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, «οι Ιταλοί θα αναγκασθούν να αποδεχθούν το γεγονός ότι η νίκη στα Βαλκάνια, που κερδήθηκε με γερμανικό αίμα, θα προσφέρει οικονομικά πλεονεκτήματα στο Ράιχ». Φυσικά, οι Ιταλοί δεν συμμερίζονταν αυτή την άποψη. Εκπρόσωποι των ιταλικών επιχειρηματικών συμφερόντων στην Ελλάδα, άνθρωποι όπως ο πρώην υπουργός Οικονομικών του Μουσολίνι κόμης Βόλπι, γρήγορα βρέθηκαν καθ' οδόν προς την Αθήνα. Στις 8 Μαΐου, προτού το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών στείλει μόνιμο αντιπρόσωπο στην Αθήνα, ο Βόλπι έφτασε με πολλή ακολουθία για να πιέσει τους Έλληνες βιομηχάνους να παζαρέψουν μαζί του παρά με τους Γερμανούς. Την ίδια μέρα, οι συνεργάτες του επισκέφθηκαν την Εθνική Τράπεζα στην Αθήνα και απαίτησαν πακέτα μετοχών σε ελληνικές εταιρείες ηλεκτρισμού. Η επίσκεψή τους συνέπεσε με περαιτέρω απαιτήσεις από τη μεριά του Βάλτερ Ντέρερ, του Οικονομικού Επιτελείου της Βέρμαχτ (και πρώην υπαλλήλου της Rheinmetall-Borsig), για τα μερίδια της Τράπεζας στα μεγάλα βιομηχανικά κοντσέρν.       Στα τέλη Μαΐου η κούρσα για το ποιος θα άρπαζε την περιουσία της Ελλάδας είχε αρχίσει σαφώς να τραυματίζει τη συνεργασία του Άξονα και μια ψύχρα είχε εδραιωθεί στις συνεννοήσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές. Ο υπουργός Εξωτερικών Τσιάνο προειδοποίησε ότι «αυτό το "πλιάτσικο", το οποίο ορισμένα γερμανικά ιδιωτικά συμφέροντα εφαρμόζουν στις βασικές οικονομικές δραστηριότητες της χώρας που κατακτήσαμε, σίγουρα δεν εναρμονίζεται με τη συνεργασία... την τόσο ζωτική και για τις δύο χώρες, που θα έπρεπε να υπάρχει ανάμεσα στη Ρώμη και το Βερολίνο». Για να αποτραπεί η ακόμα σοβαρότερη επιδείνωση των σχέσεων, οι Γερμανοί χαλάρωσαν λίγο το ρυθμό τους. Γενναιόδωροι, επέτρεψαν σε μια ιταλική εταιρεία να αγοράσει μετοχές στα μεταλλεία νικελίου της Λοκρίδας - με τα οποία, στην πραγματικότητα, είχε αποκλειστικό συμβόλαιο πριν από τον πόλεμο! Οι συνέταιροι του Άξονα χώρισαν μεταξύ τους τα αποθέματα της χώρας σε δέρματα, ενώ το βαμβάκι, η ρητίνη και άλλα αγαθά χρήσιμα στην πολεμική προσπάθεια των Ιταλών στάλθηκαν στην αντίπερα όχθη της Αδριατικής. Η γερμανική γενναιοδωρία όμως είχε τα όριά της. Το Βερολίνο εκώφευσε στις προτάσεις της Ρώμης, ότι μια «ολοκληρωτική λύση» στο ελληνικό πρόβλημα έπρεπε να επεκτείνει τον ιταλικό έλεγχο και στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Οι Γερμανοί είχαν καμπόσους ισχυρούς λόγους να θέλουν να μείνουν στη Θεσσαλονίκη: εκεί κοντά υπήρχαν ορυχεία, τα οποία ήλπιζαν ότι θα μπορούσαν να καλύψουν ίσαμε το 30% των αναγκών του Ράιχ σε χρώμιο, καθώς και εύφορες κοιλάδες που παρήγαν στάρι, βαμβάκι και καπνό.  Η διπλωματία των τροφίμων Για τον Γκίτζι και τον Άλτενμπουργκ, τους πληρεξούσιους του Άξονα, η πολιτική απαλλοτρίωσης του στρατού ήταν προφανώς αντίθετη στα συμφέροντα του Άξονα καθώς και στην ηθική. Η έλλειψη ψωμιού είχε οδηγήσει σε εξεγέρσεις στο Άργος, σε οργισμένες διαδηλώσεις νοικοκυρών σε άλλες πόλεις, και είχαν ξυπνήσει το φάσμα μιας πλήρους κατάρρευσης του νόμου και της τάξης. «Η Ελλάδα ανήκει σήμερα στον ευρωπαϊκό χώρο που ελέγχεται από τη Γερμανία και τις δυνάμεις του Άξονα», τηλεγραφούσε διαμαρτυρόμενος στο Βερολίνο ο Άλτενμπουργκ. «Πρέπει συνεπώς να ενταχθεί στον οικονομικό σχεδιασμό αυτής της περιοχής. Δεν πρέπει να επιτραπεί να πέσει η Ελλάδα σε πολιτικό και στρατιωτικό χάος». Πράγματι, τον Ιούλιο ο Άλτενμπουργκ κατάφερε να τραβήξει την προσοχή του Χίτλερ στο πρόβλημα. Μόλις όμως ένα μήνα μετά την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση, που ήταν το πιο ριψοκίνδυνο παιχνίδι του, ο Φύρερ δεν έδωσε μεγάλη προσοχή σε κάτι που θα πρέπει να το θεωρούσε μάλλον δευτερεύον ζήτημα. Εξέδωσε αόριστες διαταγές ότι έπρεπε να παρέχεται βοήθεια αν αυτό ήταν δυνατόν, τουλάχιστον στις ζώνες που κατείχαν ακόμα οι γερμανικές δυνάμεις.Στο Βερολίνο όμως, το υπουργείο Τροφίμων και Γεωργίας ήταν ενάντια στο να δοθεί οποιαδήποτε βοήθεια στην Ελλάδα. Το υπουργείο Εξωτερικών προσπάθησε να επιχειρηματολογήσει με βάση το ότι οι Ιταλοί στην αρχή είχαν συμφωνήσει να πάρουν την ευθύνη για τον εφοδιασμό της Ελλάδας. Καθώς όμως η Ιταλία δεν είχε δικό της πλεόνασμα και στην πραγματικότητα εξαρτιόταν ολοένα και περισσότερο από τις εισαγωγές τροφίμων από τη Γερμανία, στην ουσία αυτή η στάση καταδίκαζε την Ελλάδα σε λιμοκτονία.     Καθώς τέλειωνε το καλοκαίρι, Ιταλοί και Γερμανοί διπλωμάτες πράγματι έφτιαξαν ένα χρονοδιάγραμμα για τον μηνιαίο εφοδιασμό της Ελλάδας ώς το τέλος του Ιουνίου 1942. Γι' άλλη μια φορά, όμως, δεν προβλεπόταν να διατεθούν σιτηρά για εξαγωγή από το Ράιχ. Απλώς οι Γερμανοί συμφώνησαν να μεταφέρουν 10.000 τόνους από άλλες κατεχόμενες περιοχές, εφόσον θα έστελναν την ίδια ποσότητα και οι Ιταλοί. Άλλοι 40.000 τόνοι έπρεπε να παραδοθούν τους τελευταίους τρεις μήνες του 1941, 15.000 τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο. Και αυτά τα σιτηρά προβλεπόταν να έρθουν όχι από το ίδιο το Ράιχ, αλλά από τους γείτονες της Ελλάδας. Η Βουλγαρία είχε μαρκαριστεί ως η πιθανότερη πηγή, γιατί δεν τροφοδοτούσε τότε τη Γερμανία. Όμως η Βουλγαρία εξακολουθούσε να είναι ένα ανεξάρτητο κράτος και όχι παραδοσιακά φιλικό προς την Ελλάδα, μερικά από τα βόρεια εδάφη της οποίας απογύμνωνε τότε. Η κυβέρνησή της δεν καθυστέρησε καθόλου να κάνει εντελώς σαφές στο Βερολίνο ότι οι δικές της ανάγκες σε τρόφιμα δεν άφηναν να περισσέψει τίποτε για την Ελλάδα. Καθώς έμπαινε ο Οκτώβριος, το Βερολίνο είχε χάσει προφανώς το ενδιαφέρον του για το πρόβλημα επισιτισμού της Ελλάδας. Κατά τα στελέχη του υπουργείου τροφίμων, δεν μπορούσαν να σταλούν σιτηρά στην Ελλάδα χωρίς να μπει σε κίνδυνο η τροφοδοσία της ίδιας της Γερμανίας. Ο Ρίμπεντροπ στο υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε ότι δεν υπήρχαν πιεστικοί λόγοι εξωτερικής πολιτικής που να κάνουν το Ράιχ να νοιαστεί για την Ελλάδα με δικά του έξοδα. Από το δε υπουργείο του Τετράχρονου Πλάνου του στρατάρχη Γκαίρινγκ ήρθε η χαριστική βολή: αν ήταν να σταλούν τρόφιμα σε κάποιο μέρος της κατεχόμενης Ευρώπης, θα έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα στο Βέλγιο, στην Ολλανδία και στη Νορβηγία εις βάρος της Ελλάδας. Στον κατάλογο ιεράρχησης των Ναζί η Ελλάδα ερχόταν σχεδόν τελευταία. Στο μεταξύ η ανώτατη διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων ανάγγειλε πως η σιδηροδρομική γραμμή Θεσσαλονίκης-Αθήνας είχε σοβαρές ζημιές. Αυτό σήμαινε ότι τα τραίνα καθυστερούσαν πολύ και δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη μεταφορά σιτηρών στο Νότο. Η καταγραφή της ποσότητας τροφίμων που έστειλαν τελικά οι δυνάμεις του Άξονα εκείνη την περίοδο στην Ελλάδα δείχνει καθαρά την αδιαφορία του Βερολίνου για το τι συνέβαινε. Την περίοδο από 15 Αυγούστου έως 30 Σεπτεμβρίου οι Ιταλοί έστειλαν 9.300 τόνους σιτηρών, τους περισσότερους στα Ιόνια νησιά, στην Ήπειρο και στις Κυκλάδες. Το νούμερο αυτό δεν υπολειπόταν πολύ από τους 10.000 τόνους που είχαν υποσχεθεί ότι θα έστελναν. Οι Γερμανοί ωστόσο έστειλαν μονάχα 5.017 τόνους, προτού ειδοποιήσουν κοφτά τη Ρώμη ότι «στο μέλλον η ιταλική κυβέρνηση πρέπει να πάρει την ευθύνη για τον εφοδιασμό της Ελλάδας, αφού η Ελλάδα ανήκει στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας». Οι Ιταλοί έμειναν άναυδοι. Απάντησαν ότι αυτοί είχαν εκπληρώσει το δικό τους μερίδιο στη συμφωνία, στέλνοντας σιτηρά στο Ιόνιο και στην Ήπειρο· η Αθήνα όμως και ο Πειραιάς ανήκαν στη γερμανική ζώνη. Επισήμαναν ότι, παρόλο που η Βέρμαχτ είχε υποσχεθεί να αποδεσμεύσει όλα τα αποθέματα που είχε κατασχέσει μετά την 1η Σεπτεμβρίου, δεν το είχε κάνει. Στα μέσα Νοεμβρίου, καθώς πλησίαζε ο χειμώνας, ένας ολοένα πιο απελπισμένος πληρεξούσιος Γκίτζι παρατηρούσε με πίκρα ότι η Γερμανία δεν μπορούσε να συνεχίζει να είναι «εκμεταλλεύτρια» της ελληνικής οικονομίας. Αν ήταν να γίνει η Ιταλία υπεύθυνη για τη συνολική τροφοδοσία της χώρας, τότε έπρεπε να έχει τον έλεγχο σε όλα τα σημεία της διοίκησης, να διορίζει συμβούλους στα ελληνικά υπουργεία και να συγκροτήσει μια κυβέρνηση ικανή να πάρει τα δραστικά και επείγοντα μέτρα που απαιτούνταν εκείνη τη στιγμή.     Έτσι με το πρόβλημα των τροφίμων τέθηκε το ζήτημα, ποιος έκανε τελικά κουμάντο στην Ελλάδα. Όπως ήταν τα πράγματα, οι Γερμανοί έπαιρναν αγαθά έξω από τη χώρα και δεν έβαζαν μέσα τίποτα. Όταν τέθηκε το ζήτημα να σταλούν τρόφιμα στη χώρα, οι Γερμανοί άφησαν τη φροντίδα στους Ιταλούς. Όπως παρατήρησε ο Γκίτζι, επρόκειτο για μια κατάσταση που έδινε στους Γερμανούς τα ευεργετήματα αλλά καμιά από τις ευθύνες της νίκης. «Οι Γερμανοί πήραν από τους Έλληνες ακόμα και τα κορδόνια τους», παραπονιόταν ο Μουσολίνι στον Τσιάνο, «και τώρα θέλουν να ρίξουν σ' εμάς το φταίξιμο για την οικονομική κατάσταση». Η διαπίστωση του Μουσολίνι θα ήταν πολύ πιο βαρύνουσα, αν δεν προερχόταν από τον έναν και μοναδικό άνθρωπο, του οποίου οι παρορμητικές ενέργειες είχαν οδηγήσει κατ' αρχάς τον Άξονα στην Ελλάδα. Η ανησυχία του όμως ήταν δικαιολογημένη. Το Ράιχ είχε πάρει τη μερίδα του λέοντος από τη λεία κι έδινε πίσω λιγότερα από τους Ιταλούς. Αυτή ήταν η λογική συνέπεια της πολιτικής που στόχευε στο να χρησιμοποιηθούν οι πόροι της κατεχόμενης Ευρώπης για να προφυλαχθεί η Κυρίαρχη Φυλή από τις στερήσεις του πολέμου. Το χειμώνα του 1941-42, ενώ στην Ελλάδα χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από την πείνα, το επίπεδο της κατανάλωσης τροφίμων στο Ράιχ παρέμεινε ουσιαστικά το ίδιο όπως ήταν και πριν από τον πόλεμο. Πηγή : egolpion

Οι 33 μέρες που συγκλόνισαν την Αθήνα..!

Δεκεμβριανά: το χρονικό του αίματος



Άνδρες του ΕΛΑΣ Καισαριανής σε οδόφραγμα

Παρασκευή 1 Δεκέμβρη: Ο Βρετανός αντιστράτηγος Ρόναλντ Σκόμπι, διοικητής των εν Ελλάδι βρετανικών και ελληνικών δυνάμεων εκδίδει διαταγή για την αποστράτευση των μαχητών της Εθνικής Αντίστασης. Η διαταγή αυτή αντιβαίνει σε όσα έχουν συμφωνηθεί με την συμφωνία του Λιβάνου. Ο ΕΛΑΣ δεν υπακούει. Το επιτελείο του ΕΛΑΣ έχει πληροφορίες πως ο Ζέρβας κάνει εκκαθαρίσεις στην Ήπειρο με ισχυρότατες δυνάμεις. Το πρωί της 1ης, ο Γεώργιος Παπανδρέου (παππούς του σημερινού δοσιλόγου του ΠΑΣΟΚ), διαβεβαιώνει τον Βρετανό πρέσβη Λίπερ ότι δεν θα υποχωρήσει σε τίποτα. Ο Λίπερ με την σειρά του, του απαντά ότι αντιλαμβάνεται την κατάσταση πεντακάθαρα και είναι έτοιμος να αναλάβει την ευθύνη. Οι δύο δυνάστες, αφέντης και δήμιος μιλούν για το μέλλον του ελληνικού λαού. Καμιά εκλογή - κανένα δημοψήφισμα πριν εξουδετερωθεί του ΕΑΜ. Την ίδια ημέρα το απόγευμα ο Παπανδρέου συγκαλεί σε σύσκεψη τους υπουργούς που δεν πρόσκεινται στο ΕΑΜ και μαζί τους υπογράφει μια υπουργική απόφαση που διατάσσει την πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ να παραδώσει τα όπλα της στην σχηματιζόμενη εθνοφυλακή. Το βράδυ παραιτούνται τέσσερις ΕΑΜικοί υπουργοί, οι Σβώλος, Τσιριμώκος, Αρσενίου και Ασκούτσης. Το Α Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ συντάσσει σχέδιο ενεργείας για να αντιταχθεί σε κάθε προσπάθεια πραξικοπήματος. Το σχέδιο προβλέπει την εκκαθάριση από πραξικοπηματίες της περιοχής Γουδί - Κηφισιάς - Αθηνών.

Σάββατο 2 Δεκέμβρη: Παραιτούνται από την κυβέρνηση Παπανδρέου οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ Ζεύγος και Πορφυρογένης μη αποδεχόμενοι τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Η Κ.Ε. του ΚΚΕ συνεδριάζει και αποφασίζει τα παρακάτω:

• Να απευθύνει έκκληση στις κυβερνήσεις της Βρετανίας, της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ.
• Να οργανωθεί παλλαϊκή συγκέντρωση στο Σύνταγμα την επόμενη στις 11:00
• Να οργανωθεί παλλαϊκή απεργία στις 4 Δεκέμβρη
• Να ανασυγκροτηθεί η ΚΕ του ΕΛΑΣ και να αποκοπεί από το αρχηγείο του Σκόμπι.

Κυριακή 3 Δεκέμβρη: Το συλλαλητήριο πραγματοποιείται. Το πλήθος των συγκεντρωμένων Ελλήνων είναι τεράστιο. Η αστυνομία ανοίγει πύρ ενάντια στους άοπλους διαδηλωτές. Τπάρχουν πολλοί νεκροί και τραυματίες. Το Α Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ εκδίδει διαταγή επιχειρήσεων. Την επομένη θα κινηθεί για τον αφοπλισμό των αστυνομικών τμημάτων και της Χωροφυλακής. Αποφασίζεται αφελώς η μη συμπλοκή του με Βρετανούς.

Δευτέρα 4 Δεκέμβρη: Το δεύτερο σύνταγμα της 2ης Μεραρχίας αιφνιδιάζεται από βρετανικές δυνάμεις και αφοπλίζεται στην περιοχή της Φιλοθέης. Παράλληλα δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτίθενται και καταλαμβάνουν πολλά αστυνομικά τμήματα σε Αθήνα και Πειραιά. Ο ΕΛΑΣ εφορμά στις θέσεις που κατέχει η οργάνωση Χ στο Θησείο και τις καταλαμβάνει.

Τρίτη 5 Δεκέμβρη:  Ο ΕΛΑΣ της Στερεάς ξεκινά για αφοπλισμό των δυνάμεων του Ζέρβα. Οι Βρετανοί έχουν αφήσει να διαρρεύσουν πληροφορίες για μεγάλες δυνάμεις, όμως στην πραγματικότητα ο Ζέρβας διαθέτει ελάχιστους άνδρες και την χωροφυλακή. Η πληροφορία αυτή έχει δοθεί για να αποσπαστούν τα πιο μαχητικά κομμάτια του ΕΛΑΣ εκτός των μεγάλων πόλεων. Πίσω στην Αθήνα ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τις φυλακές Συγγρού. Χιλιάδες αγωνιστές βρίσκονται εκεί φυλακισμένοι χωρίς ή με χαλκευμένες κατηγορίες. Αργότερα κλιμάκια του ΕΛΑΣ θα κινηθούν στην Ειδική και την Γενική Ασφάλεια Αθηνών. Τηλεγράφημα του Σιάντου θα ενημερώσει την Μόσχα: "Δεχόμαστε την απροκάλυπτη παρέμβαση των αγγλικών δυνάμεων παντού. Συνεχίζουμε τον αγώνα."

Τετάρτη 6 Δεκέμβρη: Η ΚΕ του ΕΛΑΣ λαμβάνει το παρακάτω μήνυμα: Η ειδική Ασφάλεια καταλήφθηκε ολοσχερώς, Οι περισσότεροι αξιωματικοί ημύνθησαν μέχρις εσχάτων. Διεσκορπίσθηκαν, αιχμάλωτοι ολίγοι. Το Δ Τμήμα Χωροφυλακής περισφίγγεται συνεχώς. Σε κάθε πεδίο μάχης ο ΕΛΑΣ έχει στο πλευρό του Αθηναίους πολίτες. Χτίζουν οδοφράγματα, λειτουργούν σαν σύνδεσμοι, φέρνουν νερό και τσιγάρα στους αντάρτες. Ο γενναίος λαός της Αθήνας έχει μπροστά του και τους Άγγλους. Το απόγευμα χτυπιέται το τμήμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη. Η μάχη είναι σφοδρή. Σε βοήθεια των χωροφυλάκων σπεύδουν οι Άγγλοι. Παράλληλα, ή χωροφυλακή έχει ανοίξει τα τμήματα και επανοπλίσει χιτες, δοσιλόγους και εγκληματίες. Ομάδες παρακρατικών με επικεφαλής αξιωματικούς της χωροφυλακής επιτίθενται στην Καισαριανή από την περιοχή Κουπόνια. Η επίθεση τους έχει επιτυχία. Πολλά σπίτια κατοίκων καίγονται, περιουσίες καταληστεύονται και άνθρωποι εκτελούνται αδιακρίτως.  

Πέμπτη 7 Δεκέμβρη: Συνεχίζεται η από τριημέρου άφιξη βρετανικών ενισχύσεων στον Πειραιά. Ο ΕΛΑΣ καταβάλλει προσπάθεια να την εμποδίσει. Σκοτώνεται ο λαϊκός ήρωας του ΕΛΑΣ Πειραιά, Τουφεξής. Οι Άγγλοι βομβαρδίζουν με αεροπλάνα τον Πειραιά. Τανκ τους καίνε γραφεία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Για την μάχη του Πειραιά ο Τσόρτσιλ θα σχολιάσει: "Επιθυμητό είναι να σταματήσει ο εμφύλιος πόλεμος αλλά ακόμα πιο αναγκαίο να κερδίσουμε μια αποφασιστική νίκη."

Παρασκευή 8 Δεκέμβρη: Η κατάσταση του Πειραιά παραμένει στάσιμη. Ισχυρές δυνάμεις ταγματασφαλιτών και χωροφυλάκων επιδράμουν στην Καισαριανή. Η μάχες θα κρατήσουν για αρκετές ώρες και τελικά οι δυνάμεις της καταπίεσης θα καθηλωθούν και θα αποδεκατιστούν. Ο λαός της Καισαριανής πανηγυρίζει.

Σάββατο 9 Δεκέμβρη: Ο ΕΛΑΣ δοκιμάζει ξανά να καταλάβει το τμήμα Μακρυγιάννη, οι χωροφύλακες με τους Άγγλους αμύνονται αποτελεσματικά. Σημεία της Αθήνας βομβαρδίζονται και "προληπτικά". Ο ΕΛΑΣ χτυπάει την Σχολή Ευελπίδων. Η επίθεση είναι αρκετά αποτελεσματική. Καταλαμβάνεται οπλισμός. Ο Τσόρτσιλ ανησυχεί και ρωτά τον Σκόμπι σε τηλεγράφημα εάν επαρκούν οι δυνάμεις του για να κρατήσει την Αθήνα. Η απάντηση που θα λάβει είναι αρνητική. Ήδη από τις πρώτες ημέρες φαίνεται η αδυναμία της Αγγλίας να επιβληθεί μετά τις ζημιές του Β Παγκοσμίου. Ο ερχομός της κηδεμονίας των ΗΠΑ αχνοφαίνεται στον ορίζοντα.

Κυριακή 10 Δεκέμβρη: Νέες επιθέσεις του ΕΛΑΣ στην Μακρύγιάννη, την σχολή Ευελπίδων και απόκρουση νέας επίθεσης στην Καισαριανή. Οι ανατολικές συνοικίες έχουν μετατραπεί σε κάστρα του ΕΛΑΣ. Βομβαρδίζεται το Νοσοκομείο της Καισαριανής και η Νέα Σμύρνη. Στις 21:00 η ΚΕ του ΕΛΑΣ θα λάβει το μήνυμα : "Εν Αθήνα κατάστασις αμετάβλητος". Οι Άγγλοι έχουν πιά στην κατοχή τους ισχυρότατες δυνάμεις, τανκ και αεροπορία. Ξεκινούν να οργανώνουν καλύτερα τις θέσεις τους.

Δευτέρα 11 Δεκέμβρη:  Οι δυνάμεις των Άγγλων επεκτείνουν την κατοχή τους στις κεντρικές αρτηρίες των Αθηνών. Ο ΕΛΑΣ χτυπά ξανά το τμήμα του Μακρυγιάννη και την σχολή Ευελπίδων. Ο Τσόρτσιλ σε μήνυμά του στον Αμερικανό του ομόλογο θα δηλώσει " Δεν πε΄ριμενα τέτοια σθεναρή αντίσταση από το ΕΑΜ". Ο Βρετανός στρατάρχης Αλεξάντερ φθάνει στην Αθήνα και αποφασίζει την αντικατάσταση του Σκόμπι από τον Τζον Χόκσγουερθ. Για να μην τρωθεί το αγγλικό γόητρο ο Σκόμπι παραμένει στην Ελλάδα και ορίζεται υπεύθυνος διαπραγματεύσεων.

Τρίτη 12 Δεκέμβρη: Γίνεται η πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια συνεννόησης των αντιμαχόμενων. Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει την Σχολή Ευελπίδων ενώ παράλληλα για αντίποινα ισχυρές δυνάμεις Άγγλων και χωροφυλακής χτυπούν το νοσοκομείο Σωτηρία. Στο νοσοκομείο γίνεται μακελειό. Σφάζονται αδιακρίτως από τους μπουραντάδες της ασφάλειας τραυματισμένοι αντάρτες του ΕΛΑΣ, παλαίμαχοι ανάπηροι του αλβανικού και τραυματίες πολίτες από τους βομβαρδισμούς του Σκόμπι. Η κοινή γνώμη φρίττει.

Τετάρτη 13 Δεκέμβρη: Νέες αποβάσεις των Άγγλων στο Φάληρο. Νέες μάχες στον Πειραιά μεταξύ των Άγγλων και του ΕΛΑΣ. Αγγλικά πλοία κανονιοβολούν την πόλη. Ο ΕΛΑΣ αναδιατάσσει τις δυνάμεις του σε Φάληρο και Καστέλλα. Το βράδυ ο ΕΛΑΣ θα καταβάλλει σημαντικότατο πλήγμα με μαζική επίθεσή του στην περιοχή Μοσχάτου και Φαλήρου. Ο κομμουνιστής ηγέτης Κόστοφ της Βουλγαρίας θα επαινέσει σε τηλεγράφημά του τον ελληνικό λαό και τον ΕΛΑΣ.

Πέμπτη 14 Δεκέμβρη: Νέες βρετανικές αποβάσεις σε Καστέλλα και Πειραιά. Η Άγγλοι ξαναπάιρνουν το πάνω χέρι στην πόλη. Ο Δημητρόφ με τηλεγράφημά του στον Σιάντο θα ενθαρρύνει τους Έλληνες και τον ΕΛΑΣ. Παράλληλα η Μόσχα προβαίνει σε διάβημα διαμαρτυρίας για την κατάσταση στην Αθήνα.

Παρασκευή 15 Δεκέμβρη: Ο συσχετισμός δυνάμεων που ήταν ήδη από τις πρώτες ημέρες κακός αρχίζει να γίνεται επικίνδυνος για τον ΕΛΑΣ. Οι νέες μονάδες των Άγγλων προωθούνται στην Αθήνα. Καταλαμβάνεται ο Παρθενώνας και στήνονται πολυβόλα που χτυπούν στου Μακρυγιάννη και σε όλη την Αθήνα. Το ελληνικό σύμβολο της δημοκρατίας μετατρέπεται σε σύμβολο καταπίεσης. Δυνάμεις του ΕΛΑΣ καταλαμβάνουν και ανατινάσσουν την Γενική Ασφάλεια Αττικής. Παράλληλα οι Άγγλοι διενεργούν μεγάλη αντεπίθεση σε Μακρυγιάννη, Προφήτη Ηλία, και Πειραιά. Βομβαρδίζονται τα Λιόσια και οι Άγιοι Ανάργυροι.

Σάββατο 16 Δεκέμβρη: Εντατικές επιθέσεις των Άγγλων και της χωροφυλακής σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά, οι Άγγλοι αποκρούονται στο Ζάππειο. Η Αθήνα γεμίζει βρετανικά τανκ και η αεροπορία βομβαρδίζει ολημερίς. Ο ΕΛΑΣ θα αντεπιτεθεί το βράδυ σε όλα τα μέτωπα. Στο κεντρικό αρχηγείο θα φθάσει το μήνυμα: "Κέντρο- Πειραιάς εκκενώθει, Προφήτης Ηλίας απωλέσθη, 4 γεμάτα σκάφη αφίχθηκαν στον Πειραιά. Στερούμεθα δυνάμεων, οπλισμού, πυρομαχικών, κατάστασις πολύ σοβαρή". Παράλληλα ο ΕΛΑΣ Στερεάς έχει απωθήσει τις δυνάμεις του Ζέρβα μακριά στην Πρέβεζα και προχωρεί ακάθεκτος, η ηγεσία του ΕΔΕΣ αυτομολεί στην Κέρκυρα.   

Κυριακή 17 Δεκέμβρη: Γενικευμένες επιχειρήσεις των κυβερνητικών και αγγλικών δυνάμεων. Οι Άγγλοι δέχονται χτυπήματα παντού και προχωρούν αργά. Το Ζάππειο κρατάει ακόμα. Στους χωροφύλακες κυκλοφορεί η φράση ότι αν περνάς από το Ζάππειο πρέπει να έχεις κάνει διαθήκη.

Δευτέρα 18 Δεκέμβρη: Αργά αλλά σταθερά οι δυνάμεις της χωροφυλακής και των Άγγλων περνούν σε αντεπίθεση. Διενεργούνται επιθετικές ενέργειες σε Ζάππειο, Μακρυγιάννη, Βεΐκου, Φιλοπάππου, Καλλιθέα, Νέα Σμύρνη. Η Συγγρού περνά στα χέρια των κυβερνητικών. Διενεργούνται συλλήψεις και εκτελέσεις δίκην δεκατισμού. Η αγγλική αεροπορία πολυβολέι όλη την ημέρα τις θέσεις του ΕΛΑΣ στο Μαρούσι. Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τις γυναικείες και τις ανδρικές φυλακές Αβέρωφ. Συλλαμβάνονται 130 δοσίλογοι.

Τρίτη 19 Δεκέμβρη: Νέες επιθετικές πρωτοβουλίες των Άγγλων και νέες ολονύχτιες αποβάσεις στον Πειραιά. Ο ΕΛΑΣ απωθεί δυνάμεις των κυβερνητικών στις φυλακές Αβέρωφ. Οι κυβερνητικοί χτυπούν με λύσσα την Κυψέλη με τανκ και αεροπλάνα. Μεγάλη νίκη του ΕΛΑΣ στην Κηφισιά όπου καταλαμβάνεται το αγγλικό στρατηγείο αεροπορίας. Συλλαμβάνονται αξιωματικοί, οπλίτες καθώς και ένας στρατηγός. Καταλαμβάνονται άφθονα λάφυρα. Νίκη του ΕΛΑΣ και στην περιοχή της Πρέβεζας.

Τετάρτη 20 Δεκέμβρη: Προώθηση των Άγγλων στην Νέα Σμύρνη, το Κουκάκι και την Καλλιθέα. Καταλαμβάνεται ο λόφος της Σικελίας. Επιθετικές πρωτοβουλίες και σε άλλα σημεία. Το Ζάππειο απωθεί για τρίτη φορά του Άγγλους.

Πέμπτη 21 Δεκέμβρη: Οι Άγγλοι μένουν στάσιμοι σε όλη την Αθήνα όλο το πρωί. Η αεροπορία και το πυροβολικό βάλλει με όλμους σε Γαλάτσι, Κυψέλη, Αχαρνών, Άγιο Παντελεήμονα και Πατήσια. Η 8η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ, απαγκιστρώνεται από το Χαροκόπο.

Παρασκευή 22 Δεκέμβρη: Ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης για τον ΕΛΑΣ. Τμήματα της 8ης Ταξιαρχίας υποχωρούν στα Πετράλωνα και μετά στην Ακαδημία Πλάτωνος. Στην Δραπετσώνα η κατάσταση είναι εξίσου δύσκολη όπως και στον Πειραιά. Η Καισαριανή έχει ισοπεδωθεί από τα αεροπλάνα. Η 13 Μεραρχία που φθάνει από την επαρχεία αδυνατεί να καταλάβει το Ρούφ.

Σάββατο 23 Δεκέμβρη: Άγριες μάχες σε όλη την Αθήνα και τον Πειραιά. Ο ΕΛΑΣ βρίσκεται σε άμυνα. Οι Άγγλοι με το τέλος την ημέρας δεν κατέχουν ούτε ένα μέτρο γης παραπάνω. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη.

Κυριακή 24 Δεκέμβρη: Οι κυβερνητικοί κερδίζουν έδαφος σε Πειραιά και Αθήνα. Φθάνουν μέχρι την Καισαριανή όπου απωθούνται πίσω. Στήνονται φρούρια του ΕΛΑΣ στον λόφο του αράπη. όλη την νύχτα η Καισαριανή βομβαρδίζεται. Ο λαός της μεταφέρει τα κομμάτια από τα πεσμένα του σπίτια για να χτίσει οδοφράγματα. Ο ΕΛΑΣ πιέζεται στην γραμμή Ψυρρή - Πλάκα - Κεραμεικό. Στην Δραπετσώνα η κατάσταση είναι λίγο καλύτερη για τον ΕΛΑΣ που περνά και σε αντεπίθεση. Το απόγευμα μια γιγάντια έκρηξη κατεδαφίζει τις φυλακές - σύμβολο καταπίεσης του Χατζηκώστα. Το ίδιο βράδυ ο ΕΛΑΣ παγιδεύει με εκρηκτικά την Μεγάλη Βρετανία. Η ανατίναξη αναβάλλεται για την επόμενη που αναμένεται η άφιξη του Τσόρτσιλ στην Ελλάδα.

Δευτέρα 25 Δεκέμβρη: Το αεροπλάνο του Τσόρτσιλ προσγειώνεται στο Καλαμάκι. Μέσα στο αεροπλάνο γίνεται η πρώτη σύσκεψη με τους Τσόρτσιλ, Μακμίλαν, Λίπερ και Αλεξάντερ. Ο Αλεξάντερ ενημερώνει ότι η κατάσταση είναι σοβαρή όμως τώρα τα πράγματα βαίνουν προς το καλύτερο. Αγγλικές δυνάμεις διενεργούν άγρια επίθεση στον ηλεκτρικό. Καταλαμβάνεται ο σταθμός του Μοσχάτου. Σκληρές οδομαχίες σε Ρέντη και Δραπετσώνα. Οι δυνάμεις που μεταφέρονται από το ιταλικό μέτωπο ξεκινούν να έχουν αποτελέσματα για τους Άγγλους.

Τρίτη 26 Δεκέμβρη: Μεγάλη σύσκεψη στο υπουργείο εσωτερικών υπό τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό. Παρευρίσκονται Τσόρτσιλ και Ίντεν καθώς και ο αμερικάνος πρέσβης Μακβί και ο συνταγματάρχης Ποπόφ. Από την ελληνική μεριά παρευρίσκονται οι Παπανδρέου, Σοφούλης, Πλαστήρας, Μάξιμος και Καφαντάρης. Το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ εκπροσωπούν οι Σιάντος, Παρτσαλίδης και Μάντακας που φθάνουν ενώ η συζήτηση έχει ξεκινήσει. Δεν βρίσκεται συμβιβαστική λύση.

Τετάρτη 27 Δεκέμβρη: Πλήθος εντατικών επιθετικών ενεργειών των κυβερνητικών δυνάμεων. Καταλαμβάνεται του Ψυρρή, το Μεταξουργείο και βάλλεται ο ΕΛΑΣ στον Καραβά και  την Δραπετσώνα. Πέφτει το Ζάππειο. Νέα πολιτική σύσκεψη ΕΑΜ - Παπανδρέου και Άγγλων χωρίς να βρίσκεται λύση.

Πέμπτη 28 Δεκέμβρη: Καταλαμβάνεται ολόκληρη η περιοχή Ψυρρή. Οι Άγγλοι απωθούνται τρεις φορές σε μια μέρα στην Καισαριανή. Η αεροπορία βομβαρδίζει όλο το βράδυ τις ανατολικές συνοικίες.

Παρασκευή 29 Δεκέμβρη: Άγγλοι και χωροφύλακες πιέζουν έντονα τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ στους Αμπελόκηπους και το Γηροκομείο. Η διάταξη των ανδρών του ΕΛΑΣ έχει ως εξής:

• Μικτό απόσπασμα από Μπαρουτάδικο μέχρι Ακαδημία Πλάτωνος 1050 άνδρες
• 4ο Σύνταγμα, Πλατεία Βάθης - Μεταξουργείο, 800 άνδρες
• 3ο Σύνταγμα Νεάπολη - Φυλακές Αβέρωφ, 700 άνδρες
• Ανεξάρτητο απόσπασμα Φυλακές Αβέρωφ - Γηροκομείο 1100 άνδρες
• Εφεδρικές μονάδες 350 άνδρες και 5ο Σύνταγμα Προαστίων 500 άνδρες

Η ημέρα συνεχίζεται με σφοδρές μάχες στην Δραπετσώνα και τον Πειραιά, καθώς και με συνεχή βομβαρδισμό του Καραβά από τα αγγλικά αεροπλάνα.

Σάββατο 30 Δεκέμβρη: Σφοδρή επίθεση Άγγλων κατά του Βύρωνα και της Καισαριανής που στέφεται με επιτυχία. Δυνάμεις του ΕΛΑΣ διαρρέουν στον Υμηττό. Από εκεί συμπτύχθηκαν στο Κορωπί.

Κυριακή 31 Δεκέμβρη: Ο ΕΛΑΣ της Στερεάς έχει πλήρως καταλάβει την Ήπειρο και την Πρέβεζα. Δεν αναφέρονται σοβαρές μάχες στην Αθήνα ή τον Πειραιά.

Δευτέρα 1 Γενάρη 1945: Διενεργούνται προπαρασκευαστικές κινήσεις των Άγγλων μετά την κατάληψη των ανατολικών συνοικιών. Η επίθεση γίνεται με κατεύθυνση το Γηροκομείο - Αμπελόκηπους αλλά και την Καλογρέζα και την Νέα Ιωνία. Σε όλη την διάρκεια της ημέρας πυρά πεζικού, όλμων και πυροβολικού βάλλουν σε όλη την Αθήνα.

Τρίτη 2 Γενάρη: Από το πρωί βρίσκεται σε εξέλιξη μεγάλη επιχείρηση των Άγγλων ενάντια στον ΕΛΑΣ στους Αμπελόκηπους. Καταλαμβάνεται το Γηροκομείο που όμως με αντεπίθεσή του το ανακαταλαμβάνει ο ΕΛΑΣ. Αργότερα θα παρθεί και πάλι από τους Άγγλους. Διενεργούνται νυχτερινές επιθέσεις του ΕΛΑΣ στο κέντρο της Αθήνας που όμως βρίσκουν ισχυρή αντίσταση. Μεγάλη επίθεση των Άγγλων στην περιοχή Εξαρχείων - Νεάπολης και Χατζηκώστα. Προσπάθεια διείσδυσης μικρών μονάδων του ΕΛΑΣ σε Καισαριανή και Βύρωνα δεν πετυχαίνει. Σκληρές μάχες και στον Πειραιά και την Κοκκινιά. Ο ΕΛΑΣ δέχεται πίεση στην Δραπετσώνα, τον Καραβά και την Ευγένεια.

Τετάρτη 3 Γενάρη: Οι θέσεις του ΕΛΑΣ σε όλη την Αθήνα βάλλονται από σφοδρές επιθέσεις της αεροπορίας. Άγγλοι καταλαμβάνουν τα Τουρκοβούνια και το Ψυχικό και προχωρούν στο Γκύζη. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ συμπτύσσονται στην Καλογρέζα και στις φυλακές Αβέρωφ. Στον Πειραιά η κατάσταση είναι δραματική για τον ΕΛΑΣ.

Πέμπτη 4 Γενάρη: Νυχτερινή επίθεση του ΕΛΑΣ για ανακατάληψη των Τουρκοβουνίων και του Ψυχικού. Η επίθεση δεν έχει αποτέλεσμα καθώς οι θέσεις των Άγγλων ενισχύονται από τανκ. Οι Άγγλοι προωθούνται. Η ηγεσία του ΕΛΑΣ στον Πειραιά εκκενώνει την πόλη και συμπτύσσεται στον Ασπρόπυργο. Στις 23:50, το Α Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ διατάσσει όλες τις μονάδες να συμπτυχθούν προς Κουκουβάουνες, Βαρυμπόμπη και Μενίδι.

Παρασκευή 5 Γενάρη: Ο ΕΛΑΣ υποχωρεί και φθάνει στο Μενίδι. Τα αγγλικά αεροπλάνα χτυπούν με μεγαλύτερη ευκολία τώρα την ανοιχτή ύπαιθρο. Τον μάχιμο ΕΛΑΣ ακολουθούν και πολίτες που φοβούνται τα αντίποινα. Ο ΕΛΑΣ προσπαθεί να αναδιατάξει τις δυνάμεις του στην περιοχή Τατόι - Αγ. Μερκούριος - Κακοσάλεσι.

Σάββατο 6 Γενάρη: Ο ΕΛΑΣ υποχωρεί πιεζόμενος, νέα γραμμή ανασύνταξης Χασιά - Δεκέλεια - Μπογιάτι

Κυριακή 7 Γενάρη: Το απόγευμα εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ παρουσιάζεται στο βρετανικό αρχηγείο και παραδίδει μήνυμα του Ζεύγου όπου ζητάται από την ΚΕ του ΕΛΑΣ η κατάπαυση πυρός και η διευθέτηση των διαπραγματεύσεων. Εκεί λαμβάνεται η διαβεβαίωση ότι ο Σκόμπι είναι έτοιμος να συνεργαστεί με τους ηγέτες του ΕΛΑΣ.

Δευτέρα - Τετάρτη 8 -10 Γενάρη: Συνεχίζεται η βαθμιαία υποχώρηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ πέρα του λεκανοπεδίου και προς την Στερεά. Κλιμάκια του ΕΛΑΣ Στερεάς έχουν ήδη φθάσει κοντά στην Αττική. Εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ α΄φικνυνται στο αρχηγείο του Σκόμπι.

Πέμπτη 11 Γενάρη: Υπογράφεται η ανακοχή ανάμεσα στις βρετανικές δυνάμεις και τον ΕΛΑΣ. Την συμφωνία υπογράφει ο Σκόμπι και για τον ΕΛΑΣ οι  Παρτσαλίδης, Ζεύγος, Αθηνέλλης και Μακρίδης.

ΕΛΑΣίτης της Καισαριανής.

ΕΛΑΣίτης σκοπός σε οδόφραγμα της Καισαριανής



ΕΠΟΝίτες κατασκευάζουν οδοφράγματα στην Καισαριανή

ΕΛΑΣίτης στον λόφο του Αράπη στην Καισαριανή

Νεκρός διαδηλωτής μετά την πορεία του ΕΑΜ στο Σύνταγμα

Ομαδα χωροφυλάκων διενεργούν εφόρμιση υπό την κάλυψη ενός αγγλικού τανκ

Από αριστερά: Γιώργος Κολλημένος - λοχαγός και ο παιδικός του φίλος Αριστοτέλης Τσιφλάκος - μηχανικός. Στο άκουσμά τους έτρεμαν οι γερμανοτσολιάδες και οι Άγγλοι. Ο πρώτος εκτελέστηκε μετά τα Δεκεμβριανά ο δεύτερος έπεσε σαν ήρωας με τον ΔΣΕ




 

Οι σημαντικότερες μάχες των Δεκεμβριανών (ελευθεροτυπία)

Άγγλοι κουβαλάνε το άψυχο σώμα ενός συναδέλφου τους





Χωροφύλακες πνίγουν την πορεία του ΕΑΜ στο αίμα



Χωροφύλακας ρίχνει στην πορεία του ΕΑΜ



Χωροφύλακες σε οδομαχία κατά τα Δεκεμβριανά

Το άκρως απόρρητο τηλεγράφημα του Τσακαλώτου και του Καραδημα που θέτουν Ορεινή Ταξιαρχία στον ... Τσόρτσιλ

ΠΗΓΗ : kokkinosfakelos